Kurpiowska Niedziela Palmowa

Kurpie zajmują obszar północnego Mazowsza. Nazwa „kurpie” wywodzi się od „kurpsi” – rodzaju  wyplatanych w tym regionie butów z łyka lipowego. Z racji dużego zalesienia (Puszcza Biała i Puszcza Zielona) i stosunkowo słabych gleb występujących na tym terenie, dawni mieszkańcy Kurpi zajmowali się głównie bartnictwem, smolarstwem, snycerką, myślistwem, rybołówstwem (rzeka Narew) oraz wydobyciem i obróbką bursztynu. Był to obszar stosunkowo biedny, co znajduje swoje odzwierciedlenie m.in. w stroju ludowym oraz kuchni kurpiowskiej.

Niedziela Palmowa w Łysych

Tradycja Niedzieli Palmowej obchodzona jest w wielu regionach świata, jednak w zdecydowanej większości państw palmy wielkanocne są naprawdę zielonymi liśćmi palmowymi, zgodnie z biblijną tradycją (jeśli nie wierzycie, wujek Google wam to wyjaśni 😉 ). Ludowy zwyczaj dekorowania lub wykonywania zdobnych palm wielkanocnych to tradycja zaledwie kilku regionów – południowych Niemiec, Austrii i Polski. Najbardziej znanymi miejscowościami związanymi ze zwyczajem wykonywania palm wielkanocnych są małopolska Lipnica Murowana (gdzie zobaczymy palmy wykonane z suszonych kwiatów, traw i ziół) oraz kurpiowskie Łyse (palmy bibułkowe). Co roku odbywają się tu konkursy na najdłuższą i najpiękniejszą palmę.

Palmy, osiągające nieraz rozmiary nawet 10-20 metrów (sic!), muszą być w stanie ustać bez dodatkowych podpór (i nie mogą przy tym zawierać żadnych elementów metalowych!).

.

Prace nad palmami rozpoczynają się tradycyjnie wraz z początkiem Wielkiego Postu. Misterne kwiaty, zdobiące całą długość palmy, wykonywane są ręcznie z kolorowych bibułek. 

.

Kurpiowskie stroje ludowe

Tradycyjne stroje kurpiowskie są skromniejsze niż stroje krakowskie czy łowickie i szyte ze stosunkowo niewyszukanych materiałów. Tradycyjny strój męski składa się z sukmany, kurtki, spodni oraz charakterystycznego, brązowego kapelusza, zwanego „grzybkiem”. W strojach kobiecych dominują głównie biel, zieleń i czerwień. Charakterystycznym elementem stroju dziewcząt i panien jest tzw. czółko. Wykonane jest z czarnego aksamitu, zdobione sztucznymi kwiatami, cekinami i zakończone z tyłu długimi, kolorowymi wstążkami.

Kurpiowskie czółko i grzybek

.

Kurpiowska palma wielkanocna

Zgodnie z tradycją palmy wielkanocne wykonuje się z pręta leszczyny lub młodej sosny, oplatając go jałowcem, bukszpanem lub innymi zielonymi gałązkami. Do palm sosnowych wybiera się młode drzewka zostawiając na wierzchołku naturalnie rozwidloną kiść (która jakoś mimowolnie kojarzy mi się z pustynnym kaktusem).

Msze w starym, drewnianym kościele św. Anny w Łysych odbywają się tylko przy szczególnych okazjach. Podczas obchodów Niedzieli Palmowej uroczysta procesja z palmami rozpoczyna się właśnie w tym zabytkowym (i bardzo klimatycznym!) kościółku, a następnie udaje się do położonego nieopodal, nowego kościoła.

Z okazji Niedzieli Palmowej na pobliskim placu odbywa się impreza folklorystyczna i kiermasz, na którym można kupić wszystko – od sztuki ludowej, poprzez rękodzieło, decoupage i porcelanowe jamniki, po potrawy kuchni regionalnej. Do tradycyjnych składników kuchni kurpiowskiej zalicza się przede wszystkim marchew (np. ciastka marchwiowe fafernuchy), kapustę, ziemniaki, kasze i produkty mączne. Mięso (w tym głównie dziczyzna) stanowiły dania odświętne.

Bogato zdobione malutkie kołacze, czyli korowaje – rodzaj tradycyjnego, obrzędowego pieczywa pszennego lub żytniego, często weselnego – tu wersja wielkanocna. Powszechne w całej Polsce.

Kurpiowskie bursztyny

Bursztyn – ulubiona ozdoba stroju kurpiowskiego. Na Kurpiach bardzo powszechne są wyroby z bursztynu ze względu na występujące tu złoża. Podobno Kurpie nauczyli się rozpoznawać miejsca, w których mógł znajdować się bursztyn po kolorze wody i ziemi. Doświadczeni bursztyniarze wiedzieli też, która bryłka do czego się nadawała – czy na wyroby czy też na kadzidło. Z bursztynem częściowo łączy się również nazwa kurpiowskiej miejscowości Kadzidło, w której drobne opiłki bursztynu mieszano często z jałowcem i stosowano właśnie jako kadzidło.

Takie miejsca i wydarzenia mają to do siebie, że często zupełnie nieoczekiwanie można spotkać bardzo ciekawych ludzi, tak jak pana Andrzeja, który zajmuje się wytwarzaniem ludowych instrumentach muzycznych oraz grą na nich. Najprostszy sposób na tak piękne spotkanie – słyszysz lirę korbową? Idź za dźwiękiem! 🙂  (na zdjęciu surdynka, czyli skrzypce kieszonkowe)

Na Kurpiowszczyznę warto zaglądać nie tylko w czasie wielkanocnym. Inne ciekawe wydarzenia to:

• Kurpiogranie (jeśli interesujesz się folkiem i muzyką tradycyjną, bywasz w Czeremsze, tutaj też na pewno ci się spodoba!)
• Miodobranie Kurpiowskie w Myszyńcu
• Wesele Kurpiowskie w skansenie w Kadzidle

Z roku na rok Niedziela Palmowa w Łysych przyciąga coraz więcej turystów

Na miejscu bez problemu kupicie ręcznie robione, lokalne, bibułkowe palmy. Nie warto ciągnąć ze sobą własnej, zwłaszcza, jeśli zamiast zrobić ją samodzielnie po prostu kupiliśmy ją w supermarkecie…

Jeden z ciekawszych wzorów – krokusy i stokrotki

Nie masz swojej palmy? Nic nie szkodzi. Kurpie są bardzo gościnni – nie pozwolą, byś odszedł z gołymi rękami 🙂

„Nowoczesne” palmy z zajęcami

… i tradycyjnym kurczakiem 🙂

Leluje – tradycyjne, jednobarwne wycinanki kurpiowskie

Kumpiak (lit. szynka) – rodzaj surowej, solonej, podsuszonej szynki wytwarzanej z całych udźców wieprzowych. Tradycja wyrobu Kumpiaka wywodzi się z terenów Podlasia

To wszystko było kiedyś po prostu zwiniętym w rulon arkusze kolorowej bibuły…

Ja – bardziej turystycznie już się nie dało… a chętnie przyodziałabym się w taki ludowy strój!

Dla chętnych – palmy z myszką Mickey (a właściwie to Minnie) sprzedawane przed bramą Kościoła św. Anny

Nie bądź sknera,
podziel się z innymi!